NIEUWE TORENHAAN IN 1947 GESCHONKEN DOOR DE SCHUTTERIJ ST.-LAMBERTUS

DE HAAN ALS SYMBOOL
In de oudheid speelde de haan in verschillende culturen en godsdiensten een grote rol. In het volksgeloof behoorde hij tot de onweersvogels. Rode haan als symbool van onweer en brand. De zwarte haan als vogel van de duisternis, dood en duivel. De stoppelhaan als symbool van vruchtbaarheid en oogstzegen, evenals het haantje op de palmpaasbessen.
De haan als oerbeeld van vaderlijkheid en de hen als oerbeeld van vrouwelijkheid; de kloek die geduldig kan broeden en die zwakkeren beschermd.

Al sedert de vroege Middeleeuwen prijkt op de kerktorens als windwijzer, in blinkend metaal, de beeltenis van de haan. Vaak is deze weerhaan in het vuur vergeeld en trekt door zijn schittering reeds van verre de aandacht.
In de christelijke symboliek duidt de haan op Christus, die als verlosser de macht van de duisternis doorbreekt; hij wekt ons uit de slaap van de zonde rot nieuw licht.; hij roept op tot de dagtaak, tot het morgengebed en tot christelijk leven.
Al heel vroeg in de morgen, als het nog donker is, horen wij hanen kraaien. De haan op de toren krijgt hulp van de klokken om mensen waker te maken. Een nieuwe dageraad wordt aangekondigd.
Van ouds is de haan ook het zinnebeeld van waakzaamheid , omdat hij met zijn gekraai de voorbode en verkondiger is van het licht, van de dageraad en als het ware het licht oproept en zo de duisternis verjaagt. Daarom wordt hij ook als symbool gezien van de goddelijke wereldrecht, die oproept om op te staan uit de slaap van de zonde.
Om dezelfde redenen wordt hij vaak op biechtstoelen afgebeeld om de ontrouwen te waarschuwen en op te wekken tot inkeer.
En zoals de weerhaan zich keert tegen de wind zo keert de prediker in de kerk zich tegen de weerspanningen en vijanden van de kerk. De haan wordt zo tot symbool als verdediger van de kerk en keert zijn kop naar de aanstormende winden die de boze macht verbeelden.

De haan werd ook gezien als spanningsafleider van de bliksem, de duivelse hellemacht, die onweerswolken splijt en de dampkring zuivert zoals door het hanegekraai het nachtelijk duister verdwijnt en de boze geesten op de vlucht gaan.

NIEUWE TOREN HAAN IN 1947
Lange, lange jaren had het haantje op de toren van de St-Lambertuskerk zijn plicht gedaan. Steeds waakzaam keek hij naar Noord of Zuid, Oost of West zoals het hoorde.
Maar uiteindelijk kreeg ook hij gebreken van de oude dag. en op een stormachtige herfstdag tuimelde hij naar beneden. Dit voorval is meer dan 30 jaar geleden.
Dus meer als 30 jaar heeft geen haan op de kerktoren gestaan. Maar toen in 1947 onze monumentale toren uit 1514 van een nieuw leien moest worden voorzien, besloot de Z.E. Heer pastoor Wolfs, ook het haantje weer op zijn hoge uitkijk post te laten zetten.
De meer als drie eeuwen oude schutterij St.-Lambertus nam de taak op zich en zorgde voor een nieuwe toren(weer)haan.


(Foto uit de collectie van Ad. Latten voorheen Gerda Foto)

De schutterij gaf koperslager Louis Crijns (vader van de in 2003 overleden rijwielhandelaar Theo Crijns) uit Amstenrade de opdracht om een nieuwe haan van zwaar koper te vervaardigen. In het schutteboek (boekhouding) staat op 5 november 1947 een uitgave geboekt van fl. 100,- aan L. Crijns Amstenrade voor de nieuwe torenhaan.
De kunstschilder Henri Ritzen uit Schinnen doet de haan vergulden. Op 9 november 1947 staat in het schutteboek een uitgave geboekt van fl. 62,50 aan Ritzen Schinnen.
Op zondag 9 november 1947 werd het geschenk, de vergulde torenhaan, door de schutterij  het kerkbestuur aangeboden. Het kerkbestuur bestond uit pastoor de Z.E. Heer Mathieu Wolfs, Jozef Debije, Leo Vleugels, Willie Dols en Alfons Houben.
Na een toespraak van de voorzitter en generaal Karel Beugels nam de koning Huub Roberts (de piep) het woord en overhandigde de torenhaan onder het uitspreken van het volgende versje, gedicht dat geschreven werd door de Eerwaarde Heer Willem Joseph Ritten geboren te Kerkrade, rector van 1942 tot 1951 van Huize St. Anna te Doenrade.

Zeer Eerwaarde Heer Pastoor!
Weledele Heren Kerkmeesters!

1.    De oude haan was moe van ‘t staan,
Zijn kam en staart versleten;
Hij kreeg de duizel van ‘t gedraai,
En fladderde naar beneden.

2.    Hij viel heel graag, omdat hij viel,
In d’ouderdoms voorziening;
Op ‘t Doonderhuuske krijgt hij nu,
Uitkering en bediening.

3.    Maar: haan en schutterij zijn twee,
Met veel familiebanden;
Dus sloegen wij eendrachtig saam,
De beurzen en de handen.

4.    Nu staan wij hier, en bieden U,
Een nieuwe ten geschenke;
Tot groot’re lof en eer van God,
Opdat Hij ons gedenke.

5.    Hij rijze dra in d’ijle lucht,
Ter plaatse, hem beschoten;
En wake over Oirsbeeks land,
Als wachter op de toren.

6.    Hij kan wel zijn metalen keel,
Geen kraai geluid ontlokken;
Hij luistert weldra, stil en stom,
Naar ‘t lied der nieuwe klokken.
 
7.    Maar kan hij, lijkt een echte haan,
Niet spreken door te kraaien;
Hij waarschuwt ons voortdurend, door,
Met ied’ren wind te draaien.

8.    Al is dit ontstandvastigheid,
Ons komt dit kwaad ten goede;
Want, wijst zijn bek naar wind en storm,
Zijn wij op onze hoede.

9.    Hij ziet zooveel, hij hoort zooveel,
Daar onder zich gebeuren;
‘t Te Deum stijgt tot hem omhoog,
En ‘t Requiem hoort hij treuren.

10.    Hij ziet der feesten wappervaan,
De krans der witte bruiden;
Hij hoort de snik van ‘t diepste leed,
Hij hoort de doodsklok luiden.

11.    Maar, hoort hij onze roffeltrom,
Trompet en fluit weerklinken;
Dan zal hij op zijn hoge post,
Van pret nog mooier blinken.

12.    En als wij “Vogelschieten” gaan,
Dan lonkt hij over de daken;
En denkt, als zijn collega valt,
Mij kunnen zij niet kraken.

13.    Hij ziet d’Oirsbeeksche hanen trots,
Naar distributie zoeken;
Hij ziet dan op hun tok-tok-tok,
Veel kuikens en veel kloeken.

14.    Zoo moog’de nieuwe haan ons zijn,
Sijmbool van vreugd en vrede,
Van vriendschap en saamhorigheid,
Dit zij ons wensch en bede!

15.    Zoo mogen haan klok en kruis,
Ons dierbaar dorp bewaren;
En staan’t geschenk der schutterij,
Nog ongetelde jaren!

Hierna bedankte pastoor Mathias Wolfs in hartelijke woorden de schutterij St.-Lambertus.
Na de zegening werd de haan, onder tromgeroffel en muziek van het trommel- en fluitenkorps van de schutterij en onder grote belangstelling van de parochianen door de leiendekker de heer J. Latten uit Munstergeleen op de toren geplaatst.
 
Moge deze nieuwe haan vele, vele jaren trouw zijn plicht doen en waken over Oirsbeek. Moge hij van zijn hoge standplaats steeds tevreden kunnen neerzien op de parochianen dat is ons aller wens.


RESTAURATIE KERKTOREN IN 1982-1983
Het grootste project dat de pas benoemde pastoor drs. Leo Dohmen mocht uitvoeren was de restauratie van de kerktoren. Door de stormachtige jaren was de toren scheef gezakt en de markante torenspits weer toe aan reparatie ook de dakbalken en de leien waren dringend aan vernieuwing toe. De totale kosten van de reparatie bedroegen fl. 66.414,29 en werd uitgevoerd door het lei- en dakdekkersbedrijf H. Verkoulen uit Maasniel. Om de financile middelen bij elkaar te krijgen was de ludieke actie gestart onder de naam “Een lei voor Lei”. Elke schenker kreeg vervolgens een certificaat uitgereikt met daarop het aantal geschonken leien van fl. 1,-.

Op zaterdag 26 maart 1983 werd de restauratie van de kerktoren feestelijk afgesloten met de plaatsing van de gerestaureerde weerhaan uit 1947. In 1978 werd de weerhaan reeds van de kerktoren gehaald, omdat destijds al plannen bestonden voor de restauratie.
Voordat de weerhaan onder zeer grote belangstelling op de kerktoren werd geplaatst, maakte de Koninklijke Schutterij St.-Lambertus een rondgang door Oirsbeek.

 
 

(Foto's uit de collectie van Ad. Latten voorheen Gerda Foto)

Nadat de weerhaan door de voorzitter van de schutterij de heer Hans Alzer, aan pastoor Dohmen was aangeboden, werd hij door twee medewerkers van de firma Verkoulen op zijn plaats gezet. De restauratie van de weerhaan werd bekostigd door de ere-voorzitter van de schutterij, Joseph (Zef) Feijts uit Klein-Doenrade. De schutterij schonk volgens no 42 in de uitgave in het schuttersboek een bedrag van fl. 1.000,- voor de toren restauratie.
Het koste het kerkbestuur bij het opzetten van de torenhaan fl. 326,- aan consumpties a fl. 1,- genoten in het Gemeenschapshuis te Oirsbeek.

Oirsbeek november 2009.
Wim Douven.

Geraadpleegde bronnen:

  1. Memorieboek van de R.K. Kerkbestuur Oirsbeek, 1902-1962, no 100 in het gemeente Archief Sittard-Geleen te Born.
  2. Een kerk als grafmonument, de R.K. St.-Lambertuskerk te Oirsbeek, 2004.
  3. Archief van de Koninklijke Schutterij St.-Lambertus te Oirsbeek.
  4. Haengenaemd, door H.P.M. Haen, 1987.
  5. Limburgs Dagblad, 28 maart 1983.
  6. De Limburger, 26 maart 1983.